Шляхам птушкі з Новага Свету: мастачка Алёна Клімава ў пошуках унутранай вёскі

Нібыта не ў Гародні нарадзілася і сяло амаль не бачыла. Але ж зараз менавіта вясковая тэма з яе інсітным мастацтвам зрабіла гарадзенку моднай дызайнеркай. Хустачкі з набіўным арнаментам, дзікамі, лебедзямі, кветачкамі; пісаныя завушнічкі, пярсцёнкі, чокеры з птушкамі носяць і ў Гародні, і далёка за межамі Беларусі.

Для праекта “Басанож” адмыслова зайшлі да Алёны Клімавай у госці. Бо месца, дзе яна жыве, Новы Свет, дадае каларыту ў вобраз гарадзенскай мастачкі і дызайнеркі.

Новы Свет – раён у Гародні, які пачалі будаваць для заможных жыхароў напрыканцы 18-га стагоддзя. Дасюль там завахавіліся больш чым стогадовыя дамы і драўляныя віллы.

Многа чаго страчана, бо прыватныя будынкі тут не лічацца спадчынай і не ахоўваюцца. Рэдкія прыкметы старадаўнасці засталіся па большасці ў элементах і канструкцыях: дзвярах са складанымі арнаментамі, ліштвах на вокнах, доме з калонамі. Найбуйнейшая рыса даўніны нечаканая – дрэвы на вуліцах Новага Свету застаюцца вялікімі, бо ніхто іх пакуль не чапае.

Стары дом і ў Алёны. Ён увесь амаль белы: падлога, муры, лесвіца, столь. Але ж гэта не клетка і не зачыненая шуфлядка. Гэта месца, дзе жывуць птушкі і казачныя персанажы са старажытных маляваных дываноў. Сама гаспадыня любіць хусткі, носіць вышыванкі, працуе ў канцэптуальнай этна-краме і нікнэйм ў яе – “Галубка на вішні” (opens new window).

У мастацтва Алёна прыйшла ўжо сталым чалавекам, яна не з дзяцінства “марыла аб фарбах”. Выключна ва ўзросце, калі з’явіўся вольны час, асабістыя грошы, якія магчыма было ўладкоўваць самастойна. Ніхто з сяброў маляваннем не займаўся, атачэнне ніяк не звязана, “гэта знутры ўзялося і паехала”.

“Паўтара гады хадзіла ў мастацкую студыю, каб ведаць правілы перспектывы, каларыстыку, і калі нешта парушаць, то асэнсавана. Выкладчыкі былі прафесійнымі, усё склалася, і гэта дапамагае мне рабіць нейкія фінты, якія, тым не менш, выглядаюць лагічна. Зараз у мяне няма разбэшчанасці ў маляванні, мае ўпрыгажэнні маюць прафесійны выгляд і літаральна нова-старажытны сэнс”.

Потым вырашыў усё дэкрэт. “Калі ты становішся матуляй, прыярытэтнасць добра працуе ў галаве, з жыцця выкідваецца тое, што табе не патрэбна. Застаюцца самыя важныя рэчы, і яны пачынаюць буйнець. Для мяне прафесійнае мастацтва адышло на другі план. Засталіся дом, аўтэнтычныя спевы, якія дадаюць мне моцы, i маляванне, але трохі ў іншай інтэрпрэтацыі”.

Алёна пачала рабіць завушніцы. У сына ад нейкай гульні засталіся драўляныя плашкі. Паспрабавала закатаць іх у чорную фарбу ( “дываны калісьці ў вёсцы малявалі на чорным ільне”). Тэма птушак была адабрана свядома.

“Калі ёсць выява птушак – на тортах, сукенках, нейкіх упрыгожках – заўсёды чапляецца вока. Гэта нешта лёгкае, трапяткое. Але ў доме не хачу ані папугайчыка, нікога. Добра, калі птушка вольная: можа сесці на дрэва альбо ляцець, куды хоча”.

У вырабах мастачкі – адсылка да выцінанкі, маляваных вясковых дываноў, традыцыйнай ручной набойкі на тканіне. “Раней штампы рабілі не з дрэва, а з бульбы: крыху падсушвалі і з яе дапамогай набівалі ўзоры. Імкненне беларусаў упрыгожыць што-небудзь у хатах было нават тады, калі не было чаго есці”.

Дызайнерка выкарыстоўвае раслінны арнамент, жывёльны, геаметрычную вышыўку і ткацтва. “А птушачкі – яны паўсюль. Вось там, дзе ліштвы вокнаў, заўсёды птушачка сядзіць. Але ж на жаль зараз не ў Гародні. Хутчэй пластыкавыя сардушкі паставяць як упрыгожанне. Так што нашае сапраўднае – часьцей толькі тое, што самі робім для сябе”.

Зрабіла першыя завушніцы – атрымала сто агеньчыкаў у сторыс. Зрабіла тры пары для сяброў, потым – нешта на продаж, потым з Польшчы заказалі – пайшло-паехала. “Манатоннасць для мяне – смерць. Так што я свой дэкрэт расфарбавала ўсімі спосабамі. А хусткі пачала рабіць пасля майстар-класа. Мне гэта так зайшло, што зараз маю вынікі такой зацікаўленасці, ужо год займаюся. Кожная рэч – імправізацыя, рабіць копіі я не згаджаюся, ніякай такой мэты ў мяне няма”.

Сёння модна стала насіць хусткі (opens new window). Людзі нават і не ведаюць, з якой філасофіяй яны зроблены, што ты трымаеш на шыі альбо на галаве. Для Алёны ж гэта – магчымасць працягнуць спадчыну, культуру.

“Гэта цягнецца нешта з глыбіні мяне, раскавырваецца, тое, што было закладзена маім родам. Увогуле, я злавіла сябе на думцы: у меня ж у вёсцы нікога не было, я гарадская дзяўчынка: Пушкіна, БЛК, Цэнтр – мае гарадзенскія раёны. Але ж, сама таго не ведаючы, я кідалася ў спадчыну. Зацікаўленасць аўтэнтычнымі спевамі, танцамі, арнаментам, я зразумела, гэта пошук маёй унутранай вёскі, што мне далі і была дадзена продкамі, пошук маіх вытокаў”.

Шмат часу Алёна праводзіць як працаўнічка крамы-атэлье “Феафанія” (opens new window). За два гады існавання “Феафанія” стала беларускім брэндам у гарадзенскім асяроддзі. Гэты факт не змяніла і тое, што зараз яна часова фізічна зачынена і шукае новае, больш праходнае, месца. Заказы, продажы пакуль часова перайшлі ў анлайн-фармат. Працягнуцца і імпрэзы, бо ў ”Феафаніі” рабілі цікавыя майстар-класы па вырабе саламянага павука, аматары шылі традыцыйныя строі, нават гадалі на Раство.

“Будзе новы праект, але хочацца працягнуць чараўніцтва. “Феафанія” ў першую чаргу – не продаж ложкавай бялізны. Яе ўладальніца, Святлана Антановіч, стварала распаўсюд нашай традыціі ,таго, што забываецца, што немагчыма забяспечыць хатай, машынай з салона, крутымі сувязямі. Сама крама была зроблена як заможная вясковая хата з прэтэнзіяй на добрае жыццё гаспадароў. Кожная старадаўняя рэч была выкуплена, знойдзена на сметніку, адрэстаўравана за немалыя грошы. Святлана ўклала шмат сродкаў у лавачкі і крэслы, металічныя ложкі і сапраўдны “чырвоны куток”. Нават бабуліны посцілкі там былі. Мы не прадавалі фурнітуру, не было маланак, гузікаў. Шылі ложкавую бялізну без гузікаў, з фірмовымі завязкамі, як у старадаўнасці. Як бабулі рабілі. Збераглі традыцыйны матыў шытва. Па выніку стварылі сукупнасць таго, ад чаго мурашы па целу бегалі і слёзы стаялі ў вачах. Некаторыя жанчыны ў краме проста плакалі”.

Але ж вернемся ў дом Алёны Клімавай, які пераўтварыўся ў нейкі працяг жыцця старажытнай Феафаніі. Лён, фіранкі, шмат драўлянай мэблі, саламяныя павучкі, абрус з аўтэнтычнай набойкай (“набыла ў калекцыянера”). Шмат посуду ручной працы. У шафе - два беларускія строі, два фартухі, тры спадніцы (“шыліся на імпрэзы, але зараз магу пайсці ў строі ў каварню і буду адчуваць сябе зручна”). Нечакана бачым каларытныя фота са стайні.

“Ніхто з маіх сяброў не разумее, чаму я туды трапіла, у конны спорт. Але ж зараз стайня такая ж частка майго жыцця, як і мастацтва. Напэўна, я баюся коней, і вырашыла пераступіць праз свой страх. Нельга сказаць, што коні мне падабаюцца. Яны вельмі свавольныя, складана і незразумела, што ў іхняй галаве. Гэта такі тандэм з вялікай жывёлай, з якой ты можаш пра штосьці дамовіцца ўменнем выключна дамаўляцца. Прымусіць каня нешта зрабіць немагчыма, пакуль ён сам не захоча. Дамовіцца з істотай, якая не валодае тваёй мовай, ментальна, не сілай, - здаецца, гэта вельмі складана, цікава і амаль экстрымальна. А ў мяне ёсць залежнасць ад экстрымальнасці”.

Больш пра Алёну можна даведацца тут (opens new window)

Аўтар фота, відэа: Кацярына Гардзеева (opens new window)

Аўтар тэкста: Іна Максімчык mamgrodno (opens new window)

Аўтар музыкі к відэа: Яўгені Кучмейна (opens new window)

Проект "Босиком". Часть 1. Виктория Бальцер: Чтобы не оказаться в пустоте (opens new window)

Проект "Босиком". Часть 2. Ника Гончар: Скелет обязательно станцует (opens new window)

Проект "Босиком" Часть 3. Лена Майсюк Путь листа (opens new window)